કેબિનેટમાં ફેરબદલના એક દિવસ પહેલા નરેન્દ્ર મોદી સરકારે સહકાર મંત્રાલયની રચના કરી.
આ ઘોષણાઓએ મોટાભાગના નિરીક્ષકોને અનુમાન લગાવતા કરી દીધા છે. સહકારી ક્ષેત્રએ રાજ્યનો વિષય છે. દરેક રાજ્યમાં સહકારી મંડળના રજિસ્ટ્રાર હોય છે જે આ ક્ષેત્રની દેખરેખ રાખે છે. આ ઉપરાંત રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (આરબીઆઈ) સહકારી બેંકો પર નજર રાખે છે.
આવી વ્યવસ્થાને જોતાં કેન્દ્ર સરકાર નવું મંત્રાલય કેમ બનાવી રહ્યું છે?
શાહની પસંદગીથી અટકળોમાં વધારો થયો છે. “મને આશા છે કે પુરુષોત્તમ રૂપાલા અથવા મનસુખ માંડવીયા આ મંત્રાલય મેળવે. બંને ગ્રામીણ રાજકારણમાં મજબૂત છે,” એમ ગુજરાતના રાજકારણના એક નિરીક્ષકે જણાવ્યું હતું. “પરંતુ અમારી પાસે અમિત શાહ છે.”
અત્યારે શું ચાલી રહ્યું છે તે સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે. સહકારી મંડળની પ્રોફાઇલ નીચી હોઈ શકે છે, પરંતુ તે આર્થિક મજબૂતીનો મોટો ભાગ છે જે ગ્રામીણ ભારત અને અનૌપચારિક અર્થવ્યવસ્થાને ટેકો આપે છે. અમે તેમને ઉત્પાદન (ખાંડ), ક્રેડિટ (શહેરી અને ગ્રામીણ સહકારી અને સહકારી બેંકો) અને માર્કેટિંગ (દૂધ સહકારી)માં જોઈએ છીએ.
વિપક્ષને સહકાર મંત્રાલયથી ડર કેવી રીતે લાગશે? અમિત શાહ તેના વડા છે એટલે શું તે સંઘવાદને અસર કરશે ?
એક પૂર્વધારણા એવી છે કે જૂની વહીવટી વિસંગતતાને સુધારવામાં આવી રહી છે.
સહકારી ક્ષેત્ર રાજ્યનો વિષય છે, પરંતુ કેન્દ્ર સરકાર પણ આ ક્ષેત્ર પર નજર રાખે છે. ભારતનું કૃષિ મંત્રાલય સહકારીઓની દેખરેખ રાખવા માટે એક વિભાગ ધરાવે છે. મંત્રાલયના એક પૂર્વ સંયુક્ત સચિવે નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, કૃષિ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતાં મંત્રાલય સહકારીની જરૂરિયાતો માટે નબળા પ્રતિસાદરૂપ છે.
સહકારી પણ બદલાઇ છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે સહકારી મંડળ માટેની મોટાભાગની નવી નોંધણીઓ કૃષિ ક્ષેત્રમાં નથી. “હવે તેઓ આવાસ અને મજૂર જેવા ક્ષેત્રોમાં આવી રહ્યા છે. આ બંને કારણોસર, કૃષિ મંત્રાલય હેઠળ સહકારી મંત્રલાયને રાખવાનો કોઈ અર્થ નથી.”